O gminie

Rys historyczny

Gmina Damasławek leży w historycznym regionie Pałuki. Termin Pałuki wywodzi się prawdopodobnie od wyrazu łuk, łęk, łęg, oznaczającego trawiastą nizinę pomiędzy gruntami ornymi, lub od łukowatego kształtu niewielkich, ale wszechobecnych w tym rejonie wzniesień. Pojawiła się ona po raz pierwszy w źródłach w XIV – u Janka z Czarnkowa, a niedługo później i u Jana Długosza – jako terra Palucacensis. Od nazwy ziemi pochodzi również nazwa rodu szlacheckiego Pałuków. Pałuki utożsamia się z przedrozbiorowym powiatem kcyńskim (częścią województwa kaliskiego, a od 1768 r. gnieźnieńskiego). Na terenie gminy można znaleźć liczne ślady najstarszego osadnictwa i odrębności kulturowej. Najstarsze z nich sięgają IV-V wieku p.n.e. Te znaleziska świadczą o sięgających tutaj silnych wpływach kultury łużyckiej. Cmentarzyska, skarby, odsłonięte osady świadczą o zamieszkiwaniu tych miejsc przez ludność osiadłą, o wysokim poziomie kultury materialnej. Najbardziej bogate grodzisko z tego okresu odkryte zostało w Smuszewie. W czasie prac archeologicznych odsłonięto fragmenty drewnianych domów, wałów obronnych, ulic oraz znaleziono duże ilości ceramiki, kości, wyrobów ze szkła, żelaza, brązu, kamienia, drewna, złota i bursztynu. W pobliżu Smuszewa zachowane zostały również ślady wczesnośredniowiecznej osady otwartej. Prawdopodobnie w tym miejscu mieściła się główna siedziba rodu Pałuków. Początki samego Damasławka sięgają XIII wieku. Tradycja łączy powstanie wsi z rycerzem zwanym Domasławem. W XIV wieku właścicielami Damasławka byli Damasławscy herbu Nałęcz. Również pozostałe wsie na terenie gminy Damasławek posiadają średniowieczne korzenie. W zapiskach historycznych z XIII w. wymieniane są: Dąbrowa, Kozielsko, Niemczyn, Mokronosy i Starężyn. W XV wieku założono wieś Stępuchowo (w niektórych zapiskach nazywaną ją miastem). W 1610 r. król Władysław IV nadał włości Damasławka zakonowi cystersów z Wągrowca, a w 1620 r. Właścicielami Damasławka oraz pobliskiego Stareżyna byli Starscy. Damasławek oraz wsie obecnej gminy Damasławek nie tworzyły w przeszłości wspólnego klucza majątków ziemskich, jako niewielkie posiadłości należały do różnych, często zmieniających się właścicieli. Stan ten nie uległ zmianie również po przyłączeniu tego regionu w 1793 r. do Prus. Ostatnimi dziedzicami Damasławka byli: Retz oraz Mengel. W 1910 r. posiadłości te zostały rozparcelowane. Spuścizną Retza jest obecny Zakład Mleczarski, zaś Mengla stara szkoła przy ul. Janowieckiej, która w swych początkach służyła za szkołę i dom modlitwy. W XIX wieku nastąpił rozwój gminy. W szybkim tempie wzrastały osady, zbudowano dworzec i linię kolejową Gniezno – Nakło oraz Inowrocław – Krzyż. W 1922 r. Damasławek podlegał administracyjnie komisarzowi w Łeknie. Dopiero około roku 1926 powstało w Damasławku wójtostwo. Pierwszym wójtem był Kowaliński. Przed II wojną światową Damasławek był uznany za wieś przykładową. Znajdowało się tu boisko sportowe. Pobudowano wszystkie obecnie istniejące główne drogi. Działał chór, towarzystwo gimnastyczne Sokół i przeróżne organizacje młodzieżowe.

Akt nadania Satusu Gminy miejscowości Damasławek